Çay, dünyada sudan sonra en çok tüketilen ikinci içecektir.
“Camellia sinensis” adlı bitkinin tomurcuk ve yapraklarından elde edilir ve üç formu vardır. Toplam çay üretiminin %78’i siyah, %20’si yeşil ve %2’si kokulu siyah çaydır.
Bu üç çayın hazırlanmasındaki temel basamaklar birbirine benzer; fakat aroma çeşitleri ve polifenolik bileşiklerin oksidasyonları birbirinden farklılık göstermektedir. Yeşil çay, taze yaprakların değişen ısılarda buharlaşma ve kurutulmasıyla elde edilir. Yeşil çayın kuru ağırlığının %30’undan fazlasını polifenoller oluşturmaktadır. Bu polifenoller (YÇP), flavanol, flavanoid ve fenolik asitlerdir. YÇP’nin en büyük kısmını kateşin olarak da bilinen flavanoller oluşturmaktadır.
Flavanollerin başlıcaları;
• (-)- epikateşin (EK),
• (-)- epikateşin 3 gallat(EKG),
• (-)-epigallokateşin (EGK),
• (-)-epigallokateşin gallat (EGKG),
• (+)- gallokateflin,
• (+)-kateşindir.
Major komponenti EGKG’dir. Yeşil çayın oral alımı sonrası, EGKG’in yarılanma süresi 1.4 saat, EGK’nin ki 2.4 saat olarak saptanmaktadır. Oral kavitede EGKG, EGK’ye dönmekte ve oral mukozadan absorbe edilmektedir. Buna bağlı olarak 2-3 fincan arka arkaya, yavaş içilen yeşil çayın etkisi çok yükselmektedir. EGK ve EK idrar ile atılmaktadır.
Son 15-20 yılda, yeşil çay ve özlerinin tüketimine hangi sağlık yararlarının atfedilebileceğini belirlemek için bir dizi başka araştırma çalışması yapılmıştır. Bu faydalar arasında antikanserojenik, antienflamatuar, antimikrobiyal ve antioksidan özellikler ile kardiyovasküler hastalık ve ağız sağlığındaki faydalar yer alır. Cammelia sinensis’ten elde edilen yeşil çay, kafein, vitaminler ve polifenoller dahil olmak üzere olası yaşlanma karşıtı etkileri olan çok sayıda biyoaktif bileşik içerir. EGKG, antioksidan, fotokoruyucu, immünomodülatör, anti-anjiyojenik ve anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. Yeşil çay ayrıca, topikal uygulamadan sonra ciltte iyi emilen yüksek miktarda flavonol glikozit kaempferol içerir.
Ayrıca, LDL kolesterol seviyelerini düşürmede, kan pıhtılarının anormal oluşumunu önlemede, trombosit agregasyonunu azaltmada, lipid düzenlemesinde ve düz kas hücrelerinin proliferasyonunu engellemede etkili olmuştur. Trombozun (anormal kan pıhtılarının oluşumu) kalp krizi ve felçlerin önde gelen nedeni olduğunu düşündüğünüzde, anormal kan pıhtılarının oluşumunun engellenmesi daha da önem kazanır. Bu faktörlerden herhangi biri kardiyovasküler hastalıkları azaltmada umut verici olabilir. Ayrıca, oksijen radikal absorbans kapasitesi kullanıldığında, yeşil çayın brüksel lahanası, sarımsak, lahana ve ıspanaktan daha fazla antioksidan aktiviteye sahip olduğu bulunmuştur.
Yeşil çay, günümüzde takviye olarak üretilebilmektedir. Yeşil çay ekstresi aynı zamanda kafein de içermesi sebebi ile tercih edilmektedir. Bunların yanı sıra her takviyenin etkileri kişiden kişiye, yaşa, cinsiyete ve kullanım alanına göre farklı olabilir. Yemeklerden birkaç saat sonra ve öğün aralarında tüketimi idealdir. Özellikle, demir gibi gıda bileşenlerinin emilimini engellememesi için gıda alımından hemen sonra tüketilmemesi önerilir. Barındırdığı kafein maddesi sebebiyle yatmadan hemen önce içimi önerilmez.
Dr. Ecz. Gizem Otlatıcı
Kaynakça
1-Katiyar SK., Ahmad N, Mukhtar H: Green tea and skin. Arch Dermatol 2000;136:989-994.
2- Yang CS, Wang ZY: Tea and cancer. J Natl Cancer Inst. 1993;85:1038-1049.
3- Lee MJ, Wang ZY, Li H, et al: Analysis of plasma and urinary tea polyphenols in human subjects. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev: 1995;4:393-399.
4-OyetakinWhite, P.; Tribout, H.; Baron, E. Protective mechanisms of green tea polyphenols in skin. Oxid. Med. Cell. Longev. 2012, 2012, 560682. [CrossRef] [PubMed]
5-Domingo, D.S.; Camouse, M.M.; Hsia, A.H.; Matsui, M.; Maes, D.; Ward, N.L.; Cooper, K.D.; Baron, E.D.Anti-angiogenic effects of epigallocatechin-3-gallate in human skin. Int. J. Clin. Exp. Pathol. 2010, 3, 705–709.
6-Chuang, S.Y.; Lin, Y.K.; Lin, C.F.; Wang, P.W.; Chen, E.L.; Fang, J.Y. Elucidating the Skin Delivery of Aglycone and Glycoside Flavonoids: How the Structures Affect Cutaneous Absorption. Nutrients 2017, 9.
7-Jiang, H.; Engelhardt, U.H.; Thrane, C.; Maiwald, B.; Stark, J. Determination of flavonol glycosides in green tea, oolong tea and black tea by UHPLC compared to HPLC. Food Chem. 2015, 183, 30–35.
8-Katiyar SK, Elmets CA. Green tea polyphenolic antioxidants and skin photo protection (review). Int J Oncol 2001;18:1307–13.
9-Cao G, Sofic E, Prior RL. Antioxidant capacity of tea and common vegetables. J Agric Food Chem 1996;44:3426–31.
