Astaksantin, yaşayan birçok organizmada doğal olarak bulunan kırmızı renkli bir pigment olup, özellikle kabuklu deniz ürünleri ve somonda bulunan ksantofil grubu bir karotenoittir.
Son yıllarda yapılan deneysel çalışmalar ve insan çalışmaları astaksantinin kuvvetli bir antiinflamatuvar ve antioksidan olduğunu göstermiştir. Astaksantinin C vitamini, E vitamini ve karotenden daha kuvvetli bir antioksidan olduğu belirtilmektedir. Astaksantinin insan sağlığı üzerine etkisi antioksidan savunma sistemi ile ilişkilidir. Yapılan çalışmalarda fazla miktarda karotenoid alımı ile kardiyovaskiiler hastalıklar (KVH), katarakt, makuler dejenerasyon ve bazı kanser türleri arasında negatif ilişki belirlenmiştir.
Birçok karotenoid gibi, astaksantin renkli ve lipitte çözünürlüğe sahip pigmenttir.
Bu karotenoidler sadece harika doğal renkler sağlamakla kalmaz, aynı zamanda oksidatif stresi hafifletmek için antioksidan olarak biyolojik açıdan önemli rol oynamaktadır (1).
Astaksantinin doğal kaynakları yosun, maya, somon, mollusk, alabalık, kril, karidestir (2).
Çalışamalarda lutein, likopen, α-karoten ve β-karoten gibi çeşitli karotenoidlerle karşılaştırıldığında astaksantin daha yüksek antioksidan aktiviteye sahip olduğu bildirilmiştir (3). Astaksantin kaynağı olan Haematococcus biyokütlesiyle beslenen sıçanların plazma ve karaciğerinde antioksidan enzimlerden katalaz, süperoksit dismutaz, peroksidaz ve tiyobarbütürik asit reaktif maddeleri yüksek olarak bulunmuştur (4).
Astaksantinin antioksidan aktivitesi, zeaksantin, lutein, kantaksantin ve β- karotenden 10 kat daha fazla; α-tokoferolden 100 kat daha yüksek olarak bulunmuştur (5).
Astaksantin, kimyasal olarak indüklenmiş erkek/dişi sıçanlarda ve farelerde hücre ölümünü, hücre çoğalmasını ve meme tümörlerini inhibe etmiştir (6,7, 8,9).
Fareler üzerinde yapılan bir çalışmada, 8 hafta boyunca günlük 5 mg/kg astaksantin suplementasyonunun oküler hipertansiyon tedavisinde olumlu etkisinin olduğu saptanmıştır (10). Astaksantinin hayvan çalışmalarında kan beyin bariyerinden geçtiği ve memelilerde retinada depo edildiği gösterilmiş, farelerde retinal reseptörleri UV ışınlarından koruduğu saptanmıştır.
Diyete astaksantin ve beta-karoten ilavesinin cilt hastalıklarına ve kırışıklıklara karşı koruyucu etkisi hayvan ve klinik çalışmalarla gösterilmiştir (11,12,13). Astaksantin; UV ışınlarının olumsuz etkilerinden koruyucu etkisinin bulunması nedeniyle, kozmetik sanayide kullanılmaktadır.
Astaksantinin biyolojik aktiviteleri ile ilgili son raporlar İn vitro ve in vivo modellerde aşağıda sunulmuştur :
Astaksantinin Biyolojik Aktiviteleri
1. Antioksidan aktivite
2. UV ışınlarından koruma
3. Cilt kanserini önleyici
4. Anti-inflamatuvar
5. Mide hastalıklarına karşı aktivite
6. Kardiyovasküler hastalıkları önleyici
7. Bağışıklık tepkisi
8. Nöroproteksiyon
9. Anti- hepatoprotektif
10. Anti- diyabetik
Astaksantin, gıdada bulunan miktarlarda tüketildiğinde güvenlidir. 12 haftaya kadar günde 4 ila 40 mg veya 6 ay boyunca günde 12 mg dozlarda kendi başına güvenle kullanılmıştır. Diğer karotenoidler, vitaminler ve minerallerle birlikte günde 4 mg’da 12 aya kadar güvenle kullanılır. Astaksantin yan etkileri artmış bağırsak hareketlerini ve kırmızı dışkı rengini içerebilir. Yüksek dozda astaksantin, mide ağrısına neden olabilir. Hamilelik ve emzirme sırasında kullanımı hakkında yeterli bilgi yoktur. Uygun doz, kullanıcının yaşı, sağlığı ve diğer bazı koşullar gibi birkaç faktöre bağlıdır. Kullanmadan önce eczacınıza veya doktorunuza danışın.
Dr. Ecz. Gizem Otlatıcı
Kaynaklar:
1.Krinsky, N. I. (1994). The biological properties of carotenoids. Pure and Applied Chemistry, 66(5), 1003- 1010.
2.Catanzaro, E., Bishayee, A., & Fimognari, C. (2020). On a beam of light: Photoprotective activities of the marine carotenoids astaxanthin and fucoxanthin in suppression of inflammation and cancer. Marine Drugs, 18(11), 544.
3.Naguib, Y. M. (2000). Antioxidant activities of astaxanthin and related carotenoids. Journal of agricultural and food chemistry, 48(4), 1150-1154
4.Ranga Rao, A., Raghunath Reddy, R. L., Baskaran, V., Sarada, R., & Ravishankar, G. A. (2010).
5.Miki, W. (1991). Biological functions and activities of animal carotenoids. Pure Appl. Chem, 63(1), 141-146.
6.Tanaka, T., Morishita, Y., Suzui, M., Kojima, T., Okumura, A., & Mori, H. (1994). Chemoprevention of mouse urinary bladder carcinogenesis by the naturally occurring carotenoid astaxanthin. Carcinogenesis, 15(1), 15-19.
7.Tanaka, T., Makita, H., Ohnishi, M., Mori, H., Satoh, K., & Hara, A. (1995). Chemoprevention of rat oral carcinogenesis by naturally occurring xanthophylls, astaxanthin and canthaxanthin. Cancer Research, 55(18), 4059-4064
8. Jyonouchi, H., Sun, S., Iijima, K., & Gross, M. D. (2000). Antitumor activity of astaxanthin and its mode of action. Nutrition and cancer, 36(1), 59-65
9.Nakao, R., Nelson, O. L., Park, J. S., Mathison, B. D., Thompson, P. A., & Chew, B. P. (2010). Effect of dietary astaxanthin at different stages of mammary tumor initiation in BALB/c mice. Anticancer research, 30(6), 2171-2175
10. Cort A, Ozturk N , Akpinar D, et al. Suppressive effect of astaxanthin on retinal injury induced by elevated intraocular pressure. Regul T oxicol Pharmacol 2010- 58 (1): 121-130.
11.Guerin M , H untley M E, O laizola M . Haematococcus astaxanthin: applications for human health and nutrition. Trends B iotech n ol 2003; 21 (5): 210-216.
12. Yuan JP, P eng J, Yin K, W ang JH. Potential health-prom oting effects o f astaxanthin: a high-value carotenoid mostly from microalgae. M ol Nutr Food Res 2011; 55 (1): 150-165
13. Suganuma K, Nakajima H, Ohtsuki M , Im okawa G. A staxanthin attenuates the UVA-induced up-regulation of matrix-m etalloproteinase-1 and skin fibroblast elastasc in human dermal fibroblasts. J Dermatol Sci 2010- 58(2): 136-142.
